İş hijyeni terimi ilk bakışta iş yeri ortamının düzen ve temizliğini çağrıştırsa da, aslında çalışanların sağlığını etkileyebilecek tüm risk ve etkenlerin belirlenmesi, tanımlanması, kontrol edilmesi ve önlenmesini kapsar. İş hijyeni, işyerinde çalışanların maruz kalabileceği olumsuz fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörlerin belirlenmesi, bu faktörlerin etkilerinin değerlendirilmesi ve kontrol altına alınması sürecidir.
İş Hijyeni Ölçümleri Neden Yapılır?
İş yerlerimizde farkında olmadan birçok risk etmenine maruz kalmaktayız. Bu riskler, iş hijyeni ölçümleri ile belirlenir ve kontrol altına alınır. İş hijyeni ölçümleri, iş yerinde çalışanların sağlığını tehdit eden risk etmenlerini ölçer, analiz eder ve raporlar. Yetkililer de bu raporlar doğrultusunda gerekli önlemleri alır. İş hijyeni ölçümleri, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı açısından zorunludur. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve “İş Hijyeni Ölçüm Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik” iş hijyeni ölçümlerinin gerekliliğini belirtir.
İş Hijyeni Ölçüm Parametreleri ve Parametrelerin Seçimi
Ölçülebilir risk etmenleri fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak üç grupta incelenir. Gürültü, titreşim, aydınlatma, termal konfor ve toz gibi parametreler fiziksel; uçucu organik bileşikler ve asit buharları gibi parametreler kimyasal; enfeksiyon ve hastalık yapan mikroorganizmalar ise biyolojik etkenlerdir. İş yerinde yapılan işlemlere göre ölçüm parametreleri farklılık gösterebilir. Ölçüm parametrelerinin doğru belirlenmesi, sağlıklı sonuçlar elde etmek için önemlidir. Yanlış veya eksik parametre seçimi yanıltıcı sonuçlar doğurabilir.
Amerikan Endüstri Hijyenistleri Birliği (AIHA) iş hijyenini, “İş yerlerinde görülen ve endüstri toplumunda hastalığa, sağlığın bozulmasına ve huzursuzluğa neden olan çevresel faktörleri, stresleri saptayan, değerlendiren ve kontrol eden bilim ve sanat” olarak tanımlar. İş hijyeni, çalışanların sağlığını korumak, iş verimini artırmak ve tedavi giderlerini azaltmak açısından büyük önem taşır.
İş Hijyeni Ölçümlerinin Tekrarlanma Periyodu
İş hijyeni ölçümlerinin tekrarlanma periyodu, risk değerlendirmesine bağlı olarak belirlenir. İş yeri ortamında veya kişisel maruziyetlerde farklılık oluştuğunda iş hijyeni ölçümleri tekrarlanmalıdır. TS EN 689 standardı, ölçüm sonuçlarına dayalı bir yaklaşım önerir. Ölçüm sonuçları, ilgili sınır değerlerin 1/4’ünü aşmıyorsa 64 hafta, 1/4’ünü aşıp 1/2’sinin altında kalıyorsa 32 hafta, 1/2’sini aşıp sınır değerinin altında kalıyorsa 16 hafta içinde tekrarlanmalıdır.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre, yılda 160 milyon kişi mesleki hastalık yaşamaktadır ve günde 6.000 kişi mesleki hastalıktan ölmektedir. İş hijyeni ölçümleri, meslek hastalıklarını önlemede kritik bir rol oynar. İş hijyeni ölçümleri için harcanacak zaman, emek ve sermaye, gerekliliklerin yapılmadığı durumlarda oluşabilecek olumsuz sonuçlara kıyasla çok daha azdır.
